Skip links

spondyloartritis

Wat is spondyloartritis (SpA)?

Spondyloartritis is eigenlijk een verzamelnaam voor een groep van reumatische aandoeningen en treft 0,8% tot 1% van de bevolking. De aandoening begint meestal op jong volwassen leeftijd (jonger dan 40 jaar).

Bij SpA heb je dikwijls last van klachten aan je wervelkolom, maar dit is zeker niet altijd het geval. SpA wordt onderverdeeld in 2 groepen, afhankelijk van welk symptoom overheerst:

Axiale SpA

Bij deze vorm van SpA heb je vooral last van ontstekingen in je wervelkolom en het bekken (= axiale skelet). Typerend zijn ontstekingen in de sacro-iliacale gewrichten (SI-gewrichten). Dat zijn de gewrichten tussen het heiligbeen en het bekken.

Perifere SpA

Je hebt vooral last van klachten buiten je rug, zoals pijn, zwelling of stijfheid in je heupen, knieën of voeten of je hebt last van enthesitis (= ontsteking op plaatsen waar pezen aan het bot vastzitten). Het overheersende symptoom is dus niet ter hoogte van de wervelzuil maar perifeer. Een voorbeeld hiervan is psoriasis artritis.

De ene vorm sluit de andere niet uit: bij axiale SpA kan je ook last hebben van perifere artritis en omgekeerd kan je bij perifere SpA ook te kampen hebben met rugklachten.

Bij beide vormen van SpA kunnen ook andere ontstekingen optreden zoals dactylitis (= ontsteking van de vingers of tenen), darmontsteking, uveïtis (= ontsteking binnen in het oog), ….

Spondyloartritis

Welke mogelijke symptomen duiden op spondyloartritis (SpA)?

De diagnose wordt nooit gebaseerd op één symptoom. Meerdere symptomen kunnen wijzen in de richting van SpA.
De aandoening doet zich voornamelijk voor ter hoogte van de wervelkolom (bv. bekken, nek,…) en gaat gepaard met pijn en stijfheid. Dit komt door ontstekingen van de gewrichten waardoor de bewegingsvrijheid vermindert en functionele beperkingen kunnen optreden. Dit kan leiden tot beperkingen in het dagelijks leven en het uitvoeren van taken zoals het opstaan, bukken of tillen van zware objecten. Naast klachten van de wervelkolom kunnen ook andere klachten zich voordoen (bv. vermoeidheid).

De symptomen kunnen variëren en kunnen zich op verschillende manieren uiten. Hier vindt u mogelijke symptomen die kunnen voorkomen:

  • (aanhoudende) Rugpijn
    De pijn is meestal het sterkst in de ochtend en vermindert na verloop van tijd. Er is geen duidelijke aanwijsbare oorzaak van deze aanhoudende pijn.
  • Pijn en stramheid
    Deze kan zich bevinden laag in de rug (lumbale wervelzuil), tussen de schouderbladen (thoracale wervelzuil), nek (cervicale wervelzuil), borstbeen (moeilijkheden met diepe ademhaling), maar zeer kenmerkend is de pijn ter hoogte van de sacro-iliacale gewrichten. Deze pijn lokaliseert zich over de bilregio, soms links, soms rechts (= alternating buttock pain)
  • Ochtendstijfheid
    Bij het opstaan ’s ochtends ondervinden mensen typisch een uitgesproken stramheid. Deze kan een halfuur, een uur of langer aanhouden. Door te bewegen vermindert het stramheidsgevoel.
  • Pijn en zwelling van de gewrichten
    Voornamelijk ter hoogte van de onderste ledematen, bv. knie, heup, enkel, soms ook de schouder.
  • Ontstekingen van peesaanhechtingen (= enthesitis of tendinitis)
    Bijvoorbeeld: achillespees, fascia plantaris (hielspoor)
    Het patroon van dergelijke gewrichtsontstekingen is typisch oligo-articulair (een beperkt aantal gewrichten is ontstoken) en links-rechts asymmetrisch (bv. rechter knie en linker enkel)
  • Anterieure uveïtis (= oogontsteking)
  • Dactylitis (= worstteen of -vinger)
  • Psoriasis
  • Darmontstekingen
    Ziekte van Crohn of Collitis Ulcerosa
  • Vermoeidheid
    Deze kan ontstaan door contante pijn en stijfheid, maar ook door de nachtelijke pijn waardoor de slaap wordt verstoord (zowel het inslapen als het doorslapen).
    Zeer kenmerkend is het wakker worden tijdens het 2e deel van de nacht door inflammatoire activiteit.

2

Het is belangrijk om bij aanhoudende en/of meerdere van deze symptomen, contact op te nemen met je huisarts. Die kan het nodige doen om je eventueel door te verwijzen naar een reumatoloog, zodat een juiste diagnose kan worden gesteld en een behandelplan kan worden opgesteld.

De diagnose van SpA wordt gebaseerd op anamnese (uitgebreid vraaggesprek met o.a. medische geschiedenis), lichamelijk onderzoek, medische beeldvorming en bloedonderzoek. Er is geen specifieke bloedtest voor de ziekte, maar bloedonderzoek kan helpen bij het uitsluiten van andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen.

In een ernstige situatie ontstaat een beenderige vergroeiing van de wervels in voorovergebogen houding. Dit is een scenario dat in belangrijke mate kan voorkomen worden door middel van vroegtijdige diagnose en optimale therapie.

Spondyloartritis

Welke vormen van spondyloartritis (SpA) bestaan er?

SpA is een soort reuma. Reuma is een verzamelnaam voor diverse aandoeningen van de gewrichten, maar ook van spieren, pezen en beenderen. Het treft mensen van allerlei leeftijden en er bestaat ook juveniele artritis: een vorm van reuma die ontstaat bij kinderen en adolescenten.

SpA gaat niet over één enkel ziektebeeld, maar is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende ziektebeelden met overlappende kenmerken. De prototypevorm is de zogenaamde ziekte van Bechterew (spondylitis ankylosans). Hierbij profileert de ziekte zich het duidelijkst ter hoogte van de ruggengraat met verminderde beweeglijkheid van de rug en radiologisch zichtbare vergroeiingen, in het bijzonder ter hoogte van de sacro-iliacale gewrichten. Maar het gaat niet steeds om deze specifieke vorm van SpA. Soms zijn de radiologische vergroeiingen minimaal of niet aanwezig. Soms ook ligt het grootste gewicht niet op de ruggengraat maar op de perifere manifestaties. Andere vormen van reuma bij mensen met psoriasis of mensen met chronische darmontsteking (ziekte van Crohn of colitis ulcerosa) vertonen kenmerken van SpA en worden daarom ingedeeld bij deze groep aandoeningen.

Vormen SpA met bronvermelding

Axiale SpA

Een typisch verhaal van een persoon met SpA bevat klachten van pijn en stramheid ter hoogte van de ruggengraat, met nachtelijke pijn en uitgesproken ochtendstramheid. Artsen hanteren vaak criteria om een bepaalde ziekte te identificeren – zo ook voor axiale SpA. Rugpijn met ontstekingskarakter is een criterium. Bijkomende belangrijke criteria zijn de aanwezigheid van het erfelijkheidskenmerk HLA-B27 en/of veranderingen ter hoogte van de sacro-iliacale gewrichten (bekken) op beeldvorming (radiologie of MRI). Als er sprake is van SpA met duidelijk zichtbare veranderingen op de radiologie van de sacro-iliacale gewrichten spreekt men over radiologische axiale SpA. Zijn die radiologische veranderingen niet zichtbaar dan spreekt met over niet-radiologische axiale SpA. Er is op dit ogenblik nog onduidelijkheid of het hier gaat om twee verwante, maar verschillende ziektebeelden dan wel om twee evolutiestadia van eenzelfde aandoening.

Perifere SpA

Naast de ruggengraat (axiale skelet) kunnen ook symptomen ontstaan in het perifere bewegingsstelsel. Het kan gaan om een ontstoken, pijnlijk gezwollen gewricht (artritis) of om een ontsteking ter hoogte van de aanhechting van een pees (tendinitis of enthesitis). Dergelijke ontstekingen doen zich vooral voor ter hoogte van de onderste ledematen (heup, knie, enkel of voet, achillespeesaanhechting, aanhechting van het peesblad onderaan de voet met risico op hielspoor). Het patroon van zulk een gewrichtsaantasting is typisch oligo-articulair (een beperkt aantal gewrichten is ontstoken) en links-rechts asymmetrisch (bijvoorbeeld ontsteking van een rechter knie en een voetgewrichtje aan de andere zijde). Soms kan een volledige teen of vinger ontstoken en gezwollen zijn; dan ontstaat een pijnlijke, worstvormige opzetting (dactylitis).

SpA is een reumatische aandoening die ook kan leiden tot ontstekingsverschijnselen op weefsels of organen buiten het bewegingsapparaat. Met name kan het gaan om een vorm van:

  • oogontsteking (anterieure uveitis)
  • darmontsteking (IBD), zoals ziekte van Crohn of Colitis Ulcerosa.

 

Reactieve artritis
Een vorm van acute SpA die ontstaat als reactie op een infectie in het lichaam.

spondyloartritis

Hoe begint spondyloartritis (SpA)?

Het ontstaansmechanisme is nog maar zeer ten dele opgehelderd. Het komt erop neer dat het immuunsysteem dat instaat voor onze verdediging tegenover alle mogelijke infecties, zich fout gedraagt en deelneemt aan de ontstekingsverschijnselen die aan de basis liggen van SpA. Erfelijke voorbeschikking is één component, maar zeker niet de enige. Welke andere factoren mee een rol spelen in het ontstaansproces wordt nog volop onderzocht.

De klachten ontstaan al op jongvolwassen leeftijd. De eerste symptomen treden op voor de leeftijd van 40 jaar. Een kenmerkend symptoom is vaak lage rugpijn, die veroorzaakt wordt door een ontsteking (inflammatoire pijn). Dat wil dus zeggen dat de rugpijn niet veroorzaakt is door bv. overbelasting of een ander mechanisch probleem.

De symptomen ter hoogte van de ruggengraat omvatten pijn en stramheid, hetzij laag in de rug (lumbale wervelzuil), hetzij hogerop tussen de schouderbladen (dorsale wervelzuil) of ter hoogte van de nek (cervicale wervelzuil). Pijn kan ook optreden vooraan over de borst. Zeer kenmerkend is de pijn ter hoogte van de heiligbeen-bekken gewrichten (sacro-iliacale gewrichten). Deze pijn lokaliseert zich over de bilregio, soms links, soms rechts. Het is een pijn die aan ischias kan doen denken. Typisch is dat de pijn zich vooral voordoet in rust, ’s nachts. Mensen komen er vaak ’s nachts of in de vroege ochtend van wakker. Bij het opstaan ’s ochtends ondervinden mensen typisch een uitgesproken ochtendstramheid. Deze kan een halfuur, een uur of langer aanhouden. Door te bewegen vermindert het stramheidsgevoel.

Die inflammatoire pijn situeert zich onderaan in de rug, bij de overgang van het heiligbeen en de bekkenvleugels. Daar bevinden zich de sacro-iliacale gewrichten. Men spreekt in dat geval van sacro-illiitis. Deze ontstekingen, die gepaard gaan met pijn, ontstaan spontaan.

Soms zijn er ook andere factoren die in de richting van SpA kunnen wijzen, bv. uveïtis (oogonsteking), maag-darmklachten en andere.

spondyloartritis

Hoe verloopt spondyloartritis (SpA)?

Wat kan ik verwachten?

Het verloop van SpA varieert van persoon tot persoon en is afhankelijk van de specifieke vorm van de ziekte en de individuele reactie op de behandeling. In het algemeen kan je de volgende evoluties verwachten:

  • SpA is een chronische ziekte, wat betekent dat de ontstekingen op lange termijn aanwezig kunnen zijn.
  • Veel mensen ervaren periodes waarin de symptomen verbeteren en periodes waarin ze verergeren.
  • In sommige gevallen kan SpA leiden tot een progressieve achteruitgang van de beweeglijkheid in de rug, nek en heupen. Door een vroege diagnose en optimale behandeling proberen artsen zo’n evoluties zo veel mogelijk te voorkomen.
  • Vaak gebruiken mensen met SpA medicijnen om de symptomen te behandelen en om de evolutie te beïnvloeden. Het kan gaan om klassieke ontstekingsremmers of pijnstillers, maar ook om de moderne klasse van zogenaamde biologische medicijnen. Elk medicijn kan bijwerkingen vertonen (we verwijzen naar de bijsluiter en naar de uitleg van de voorschrijvende arts).

Het is belangrijk op te merken dat het verloop van SpA sterk afhankelijk is van de individuele situatie en dat een regelmatige monitoring en behandeling door een arts, best een reumatoloog, essentieel is om de symptomen en de evolutie ervan onder controle te houden.

Lees hier alles over de diagnose
spondyloartritis

Is spondyloartritis (SpA) een erfelijke aandoening?

Er bestaat een erfelijke aanleg om SpA te ontwikkelen. Dat verklaart waarom de ziekte in sommige families bij meerdere personen voorkomt. De erfelijke factor HLA-B27 kan opgespoord worden in het bloed en komt voor bij het merendeel van personen met SpA (60-90%; hoogste graad van aanwezigheid bij mensen met klassieke spondylitis ankylosans). Toch is dit geen sluitend bewijs dat men ook SpA gaat ontwikkelen. Ongeveer 9-10% van de bevolking is drager van het HLA-B27-gen, terwijl SpA slechts voorkomt bij ongeveer 1% van de bevolking.

Als ouder met spondyloartritis en drager van het gen HLA-B27 is het dus mogelijk dat je het gen doorgeeft. Het is echter niet te voorspellen of je kinderen ook effectief spondyloartritis zullen ontwikkelen. Meer hierover vind je ook in het deel over kinderwens en zwangerschap.

Lees hier alles over de diagnose